YAŞ SEBZE, MEYVE TİCARETİ NASIL YAPILIYOR, KAYIT DIŞI İŞLEMLER NELER?
DALAMAN-ORTACA-KÖYCEĞİZ BÖLGESİ geçim kaynaklarından önemlisi tarımdır. Bölgede 350 bin tona yakın yıllık narenciye ve 60 bin tona yakın nar üretilmektedir. Köyceğizde 160 bin ton Washington portakal üretilirken, Ortaca’da 60 bin ton enterdonat limon üretilmektedir. Dalamanın na ve narenciye üretimi bu ilçelere göre azdır yaklaşık 30 bin ton civarıdır. Bölgemizde nar ve narenciye tarımı yanında özellikle Ortaca merkezli sera domates tarımı da önemli geçim kaynağıdır.
BÖLGEDE ÜRETİLEN MEYVE SEBZELER, 5957 sayılı hal kanuna göre bölgemizdeki tek hal olan Ortaca halinden geçmesi veya bildiriminden geçmesi gerekmektedir. Ortaca belediye hal’i daha önce Ortaca Belediyesinin yetkisi altında yönetilirken, hallerin Büyükşehire devredilmesi nedeniyle, artık Muğla Büyükşehir belediyesi yönetimi altındadır. Ortaca Belediyesi daha önce hal alanının yetersiz kalması nedeniyle kaşı tarafta hal deposu olarak bir bölgeyi bir kısım hal esnafına vermiştir.
NAR VE NARENCİYEDE ÇİFTCİ ÜRÜNÜNÜ BAHÇEDEN SATIŞ ŞEKLİNDE YAPMAKTADIR. Yani bahçeyi alacak olan tüccar çiftçi ile tarla üzerinden götürü veya çıkacak ürün kilosu üzerinden pazarlık usulü hasat öncesi bir kaparo ile yazılı olarak anlaşmakta ve hasat-kesim esnası çıkan ürünün kamyon-traktör üstü tartımı ile kalan para vadeli -peşin ödeme esasına göre alış veriş yapılmaktadır.
ÇİFTCİ NAR VEYA NARENCİYE MALINI SATMIŞTIR. Parasını alır çekilir, gerisine karışmaz. Buradan sonrası artık tüccara aittir. Tüccar meyvenin olgunlaşması ile amele bulur, traktör bulur, kamyon bulur, kasa bulur, kesim makası bulur, merdiven bulur, bulurda bulur. Tüccar o çamurlu tarladan traktörlerle malı tarladan dışarıya çıkarır, mal depoya gider depoda yine amele tarafından tekrar çürüğü çarığı ayrılır, naylon poşetlere konur soğuk hava depolarına konur.
DOMATES VE DİĞER SEBZELERDE İSE ÜRETİCİ MALINI HALE GETİRİR. Halde mali beğenen tüccar ürünü alır, kendi deposuna götürür, bayan işçiler domatesi veya sebzeyi boylarına göre üzerinde firma ismi karton kutulara düzgün şekilde yerleştirir. Tüccar veya komisyoncu olan esnaf sonra bu malı kamyon veya kamyonetlerle İstanbul haline gönderir.
ORTACA HAL KOMİSYONCULARI DERNEĞİNDEN BİR YETKİLİ ile geçenlerde Ortaca hali durumu üzerine sohbet imkânı bulduk. Ortaca halinde gerçekten dürüst alarak yaş meyve sebze ticareti yapan tüccar ile kaçak görüşenler arasında çok farklar olduğunu öğrendik. Bir kere devletin herkesi kayıt altına alması gerektiği ortaya çıkmıştır. Yetkili söyle diyor; Size de hayırlı günler; bu bölgede düzgün çalışanlar cezalandırılıyor. Bu bölgede çalışmak için berduşun birinin üstüne şirket kurup çalışacaksın ya da kayıt dışı olacaksın düzgünsen her şeyi kuralına kanununa göre yapmak için uğraşıyorsan yandın biz resmi haldeyiz her türlü denetimdeyiz birde cumhuriyet mahallesinde korsan hal var hiç denetim yok adalet bunun neresinde Bu hal ORTACA belediyesi eliyle ortaca belediyesinin arazisinde kurtuldu depo adı altında ama ticarethane olarak çalışıyor. Ortaca hal kiralları Fethiyenin 5 katı, bu olurmu?
SORUN ÇOK ÇARE YOK. Kayıtlı düzgün mükellefin üstünde yük kayıtdışı çalışana kimse dokunmuyor Aslında bu da bir terör. Bölgemizde 30 ‘ün üstünde buzhane var ruhsatsız biliyorsun adam sanki müstahsilin ürünü gibi koyuyor ürünü ne zaman çıkarırsa o zaman bildirim yapıyor 1liraya koyuyor çıkarırken Allah ne verdiyse kendini işin işine katmadan müstahsil üstünden satıyor, vergisiz dünya kazanıyor bahçe alanlarda aynı sistem sarığı ürünü direk bahçe sahibi üstünden satıyor. Alıyor müstahsilin TC sini, Veriyor karşıya. Ortaca belediyesi ‘’yetkim yok’’ diyor, Muğla B.Ş.Belediyesi ‘’şehir çıkışı kontrol yetkim var’’ diyor ama işlem yapmıyor, maliye ‘’serbest piyasa ben bilmem beyan olursa bana kayıtlı mükellefse özel isimli ihbar olursa bakarım’’ diyor. Onunda az bir parça ürünü kayıtlı oluyor, onun yasal olduğu hakkında tutanak tutuyorlar yanı hepsi bakar kör ya da görmemezlikten geliyorlar, Güçlünün güçsüzü ezdiği bir sistem var. 5957 SAYILI HAL KANUNU DEĞİŞMESİ GEREKİYOR.
YETKİLİ KİŞİ çözüm olarak hal kanunun bu işi gerçek yapanlara sorularak hal kanunun değişmesi gerektiğini söylüyor. Basın olayı incelemeden ‘’tarlada 1 lira olan mal manavda 5 lira oldu’’ diye yazıyor. Basın maliyeti göze alarak, ürün zincirini iyice incelemesi gerekiyor. Çiftçi ‘’ben 1 liraya sattım çarşıda manavda nasıl olurda 3 lira olur’’ diyor. Çiftçi tüccarın tarladan ürünü toplayıp, ayıklayıp, ambalajlayıp İstanbul’a götürülmesini hesaplayamıyor. Tüccar olmasın mı? Tüccar olmaz ise malı kim tarladan toplayıp, ayıklayıp, ambalajlayacak, nakil edecek. Pazarcı basit usül vergi veren esnaf.
